Cultuur

Påsk
Het paasfeest, oftewel Påsk. Van oorsprong een religieuze traditie die in vele culturen wordt gevierd.
Met de verschillende culturen bij de klasgenoten van de Zweedse les werd het duidelijk dat dit feest gelijkenissen vertoont in verschillende culturen en religies.
Het vasten, tijd van nieuw begin, nieuw leven of het voorjaar. De grote lijnen bleken bij iedereen wel herkenbaar in dit paasfeest al dan niet met religieuze betekenis.
In Zweden vieren ze dit als volgt: Het huis wordt versierd met paastakken, eieren, veren, kuikentjes, heksen en paashasen. Ze kennen ze de paashaas wel, maar de sage over een heks die met pasen naar de Blåkulle berg afreist per bezemsteel is bekender. Zo zie je hier ook overal versieringen met heksen, grappen met neergestorte bezems in de tuin, boom, muur, raam, lantaarnpaal etc.

Behalve deze heks draait het ook om de start van het leven/voorjaar, eieren zoeken, eieren eten, chocolade en de lentekleuren geel en groen.
Om dat allemaal te kunnen vieren zijn er 5 dagen nodig, of eigenlijk een hele paasweek, Påskveckan.

Op de blåmåndagen, vita tisdagen en dymmelonsdagen wordt er niets (meer) herdacht of gevierd. (De maandag, dinsdag en woensdag voor witte donderdag).

Witte donderdag, Skärtorsdagen, was tot 1772 ook een feestdag. Nu is het een werkdag, maar deze dag komen de kinderen langs de deuren verkleed als heksje, påskkärring. Zij komen dan snoep ophalen in ruil voor een zelfgemaakte tekening.
Omdat in een oude sage de heksen naar Blåkulle afreizen om daar te feesten met de duivel, werden alle bezems verborgen en worden de paasvuren soms ook aan de vroege kant in vlam gezet.
Paasvuren zijn hier wel bekend, al hebben wij ze niet gezien.
Het is een traditie die is overgewaaid uit…..Nederland!


In het christendom is Skärtorsdagen een dag van reiniging. Uit de oudheid is het ook een dag die ´maaidag´ wordt genoemd.

Goede vrijdag, Långfredagen, is een feestdag en dan is alles gesloten en iedereen vrij. Een rode dag is een nationale feestdag waarin je kunt verwachten dat vrijwel de hele samenleving plat ligt. Alles draait op een noodschema op wellicht de supermarkt na (dit het Röda dag)
Vanuit het Christendom is goede vrijdag een dag van rouw.
Zaterdags, Påskafton (paasavond), staat in het teken van samenzijn. Familie komt bij elkaar en eet het traditionele paasmenu. Dat bestaat uit veel gerechtjes, zoals haring, gevulde eitjes, zalm, zweedse gehaktballetjes, Janssons Frestelse en prinskorv.
Deze dag gaan de kinderen eieren beschilderen en verstoppen de ouders grote papieren of plastic eieren die de kinderen moeten zoeken. Deze grote eieren gevuld met los snoep.

Påskdagen en Annansdag Påsk
Zondags is een dag met familie of vrienden. Een dag om uit te rusten, bij te komen en te wandelen.
Maandag is een extra vrije dag waar mensen ook wel gaan shoppen.
Het echte paasfeest is hier eigenlijk dus al op zaterdag.
Velen brengen dit lange weekend door in hun zomerhuisje, waar dan ook meteen de aftrap van het seizoen begint. De tuinmeubels kunnen naar buiten (al kan dat toch te vroeg zijn, want er kan nog sneeuw vallen), het terras wordt schoongemaakt en de laatste bomen worden gesnoeid.

Majblomman
Een mooie traditie is Majblomman. Het is een stichting die armere Zweedse kinderen steunt. Kinderen van de basisscholen gaan in april en mei langs de deuren om geld in te zamelen. Een soort kinderpostzegel actie eigenlijk. Alleen koop je nu bloemetjes in de vorm van een pin, een speld of een kransje. Elk jaar met andere kleuren, zo kun je zelfs een verzameling starten.

Midsommar
Midsommar (het midden van de zomer) is in Zweden net zo’n groot feest als kerst. De normale gang van zaken staat stil. Zoals werk, toeristenattracties, winkels en activiteiten. Mensen trekken massaal naar hun zomerhuisjes of familie. De stad uit.
Zo kan het gebeuren dat je als toerist denkt om dit eens mee te maken en er vervolgens achter komt dat complete steden verlaten zijn…… en dan spreek ik uit ervaring!

Er zijn twee dagen die gevierd worden, de avond voor Midsommar (Midsommarafton) en Midsommar zelf. De vrijdag is altijd de Midsommarafton, de zaterdag is het Midsommar.
Het wordt gevierd rond de langste dag van het jaar, 21 juni.
Het weekend na de 19e juni is het midsommarweekend. De vrijdag en de zaterdag staan dan volledig in het teken van deze feestdagen.

De Midsommarafton (de vrijdag) wordt al vanaf ‘s middags gevierd. Voor zweedse begrippen raken de wegen raken ‘vol’ en dat gaat samen met de bijbehorende waarschuwingen voor verkeersophopingen vanaf de donderdag.
Nou zijn de verkeersophopingen voor een nederlander ‘peanuts’, maar de afstanden die men voor zo’n weekend af legt niet!

Er wordt volgens traditie veel gegeten, gedronken, gedanst en gezongen. Ook wordt er op aangewezen plekken een meipaal versierd en gezamelijk rechtop gezet. Hier wordt omheen gedanst terwijl iedereen liedjes zingt. De meisjes hebben bloemenkransen van wilde bermbloemen in hun haar. Het is dan ook oppassen geblazen op de weg. Mensen stoppen plotsklaps naast een bloemenberm om daar verse bloemen te plukken.
Omdat er zoveel gedronken wordt, is het ook een tradioneel weekend van dronkenschap en vechtpartijen….

Het eten bestaat uit ingelegde haring, verse aardappeltjes, aardbeien, slagroom en smörgåstårta. Een smörgåstårta is een soort sandwichtaart van lagen brood.
Hierbij worden allerlei kruidenbitters (Aquavit) gedronken of gewoon veel bier.

Kräftskivor
Kreeftenfeest is ook een zweedse traditie. Het valt rond half augustus en wordt net als midsommar gevierd in gezelschap met veel eten, liedjes en drank. Het liefst ook verkleed. Er zijn allerlei kreeftachtige dingen te koop om de tafels mee aan te kleden en men heeft papieren hoedjes op om de feestvreugde extra te markeren.

Halloween
Dit kennen de meesten wel vanuit Amerika. Zweden heeft een lange historie met mensen die zijn geemigreerd naar Amerika. Velen zijn weer teruggekeerd met onder andere de bijbehorende eetcultuur, auto’s en dus feestdagen, zoals valentijn, black friday (of black week) en halloween.
Heel oktober staat in het teken van halloween en ondanks dat we echt achteraf wonen, hebben we al een spookachtig kind aan deur gehad die riep “bus eller godis!” Het zweedse “trick or treat”.

Jacht

Kom je aan de jacht, dan kom je aan de zweed, zo lijkt het althans op het platteland wel te zijn.
Er zijn complete jachtschema’s voor diverse diersoorten. Op wilde zwijnen mag vrijwel het hele jaar geschoten worden (februari en maart niet), maar bij voorbeeld op reeën niet. Dat mag vanaf oktober tot en met december. Op elanden mag elk jachtteam maar een weekend in het jaar (in oktober). Dat weekend wordt aangewezen en ook de hoeveelheid volwassenen en jongen wordt daarbij bepaald. Het idee erachter is om de populatie stabiel te houden, wij hebben daar zo onze bedenkingen over.
Verder mag je ook niet zomaar overal jagen, je moet toestemming hebben van de eigenaar van de grond waarop de dieren geschoten worden.

Tijdens een jacht kun je het aantreffen dat langs de wegen borden staan met ‘jakt pågår’. Dat betekent dat er een jacht gaande is en even voorzicht moet zijn. Er kan namelijk wild in paniek de weg oversteken of een van de honden van de jagers.

Elandenjacht (Älgjakt)
Het laatste weekend van oktober is het meestal zover bij ons op de ‘berg’. De elandenjacht in ons gebied ging van start. Twee dagen lang mochten ze op hun gezamelijke terrein jagen. Die hoeveelheid elanden die ze mogen schieten is iedereen jaar verschillend en dit jaar zijn er diverse jachtteams die de jacht een jaar hebben uitgesteld. (Dat noemen ze inställd)

Langs ons wandelrondje hebben we eerder de elanden huiden al zien liggen op een aanhangwagen. Best luguber. Wij vinden het zonde van deze prachtige en machtige dieren. Ze mogen ze schieten om de populatie te beheren is het verhaal erachter.

De jacht gaat hier als volgt. Ze rijden met auto’s heen en weer tussen 1, de plaatsen waar hun teamleden gedropt worden in het bos en 2, de plek waar ze naartoe lopen.
Vervolgens loopt het groepje dwars door het bos heen om lawaai te maken (Dit team had geen honden mee, anders regelen de honden dat). Zo jagen ze de elanden op. Aan het eind van het terrein (plaats 2 dus) wachtten jagers de dieren op om ze vervolgens af te schieten.

Julklapp
In de herfst kwamen twee jonge buurkinderen aan de deur om via hun school kerstkadootjes te verkopen. Ze hebben een catalogus waaruit je dan iets kunt aankruisen. Van de week stonden ze weer superlief voor de deur om ons de kado’s te overhandigen nadat we de kadootjes eerst hadden betaald met Swish (soort tikkie). Ze hebben ons in koor wel 3 keer ‘God Jul’ (goede kerst) toegewenst. Zo lief!
Dit jaar waren we niet thuis, maar we zagen het jongste kind uit het betreffende gezin, Annie, aanbellen op de camera. Ik heb haar moeder een appje gestuurd en op die manier wat bij Annie kunnen bestellen. Annie spaart hierdoor een extra zakcentje, waardoor ze zelf iets mag bestellen uit de catalogus voor de kerst.
Nix kado van de kerstman, gewoon zelf werken voor je kerstcadeau….

Jul(bord)
Vanaf half november draait vrij veel in Zweden om kerst, oftewel Jul.
Overal komen de kadoinspiraties, julklapp, voorbij.
Verder kun je vanaf september al een tafel boeken voor de kerstmaaltijd (julbord). Vanaf half november zijn deze restaurants helemaal ingesteld op de kerstmaaltijden.
In november? Ja, in november al!
Een buurvrouw begint zelfs op 1 januari al dagen af te tellen naar de volgende kerst, daarin is ze niet de enige schijnbaar.

Met de kerstdagen zelf zijn de restaurants vrijwel allemaal dicht, want het personeel heeft vrij. Het traditionele julbord kun je dus grofweg in de 4 tot 6 weekenden voor kerst boeken. Er staan allemaal traditionele gerechten als een enorm en feestelijk buffet gepresenteerd. Je kunt opscheppen wat je wilt.

Oud en Nieuwjaar
Oud en nieuw wordt niet zo groots gevierd op het platteland. Her en der wordt en een vuurpijl de lucht in geschoten, maar echte feesten zijn er niet. Geheel in stijl is hier dus oudjaarsavond de feestdag en noemen ze die naar het feestmoment, namelijk nieuwjaar. Het heet dan ook Nyårsafton (Nieuwjaarsavond)

Middag
Van oudsher eten de zweden warm rond het middaguur. Zo heeft deze maaltijd dan ook ‘middag’. Maar als je ‘s avonds warm eet, heet dat dus de middag… goedemiddag!
De restaurants zijn dan ook al vroeg open, aangezien ze het moeten hebben van de lunchtijd. Meestal in buffetvorm en het menu van de hele week staat is in het weekend al bekend. Twee gerechten per dag en je kunt opscheppen wat je wilt, vaak voor een leuke prijs.
Veel van deze restaurants zijn niet eens open ‘s avonds. Dan vind je vooral pizzeria’s die open zijn.

Verjaardagen
Ze worden niet veel gevierd onder de volwassenen. Hooguit de jämn födelsedagen (de gelijke verjaardagen, namelijk de tientallen)
Ze vieren dus de kinderverjaardagen, 18, 25 en vervolgens 30, 40, 50 etc.
Toen ik 40 werd, kwam een buurvrouw een zweeds liedje zingen aan de deur. Superlief en erg lollig.

Begravenissen
Een begrafenis gaat in Zweden net even iets anders. Ten eerste krijg je geen rouwkaart, maar hoor je het nieuws van de nabestaanden of haal je dat uit de krant. De aankondiging in de krant komt daarentegen rustig 2 weken later of zelfs na de uitvaart. De uitvaart zelf is echter niet binnen 7 dagen, dus de 2 weken die de krant erover doet is niet zo erg. De datum van de uitvaart wordt in overleg bepaald. Zo wordt het bij de naasten gekeken wanneer iedereen kan, want als je eerst op vakantie gaat, dan zullen ze de uitvaart opschuiven. Een uitvaart precies een maand na het overlijden is dan ook meer regel dan uitzondering!
De crematoria zijn vaak in de grote steden en het cremeren gaat dan ook niet op de locatie van de uitvaart. De uitvaart is vrijwel altijd in de kerk of een naastgelegen kapel (voor de mensen die geen lid van de kerk zijn. Lid van de kerk ben je pas als je bent gedoopt). Eventueel is er nog een samenkomst na de ceremonie, maar dat is alleen voor de genodigden. (Dat hoor je persoonlijk van de nabestaanden).
Bij de aankondiging staat vrijwel altijd een goed doel vermeld waar je je overtollige geld naar kan overmaken, mocht je dat willen. Dat wordt overigens ook vaak gevraagd bij verjaardagen.